and-ldquo-la-m-and-aacute-scara-sarda-and-rdquo-su-segretu-de-juan-domingo-per-and-oacute-n

Is medas vidas (beras o acantu a d'essi beras) de Juan Domingo Perón Sosa (nau puru Juanne Piras da Mamoiada) intra storia e mitu: tramas del sa memoria e de s'inventzioni in "La máscara sarda" de sa scritora Luisa Valenzuela, chi sigiri is istigas de s'omini cun meda identitadis, chi podi d'essi nasciu in Sardigna (o a Roque Perez, cun cu nomini de Juancito Sosa) e nomenau, candu chi fiara in sa punta de sa carriera militari, presidenti de s'Argentina. Unu romanzu stòrigu chi acàttara is arrexinas suasin s'Isula in mesu a su Mediterraneu, in sa natzioni de is Mamuthones, in unu incontru chi svèlara casualmenti a sa scritora una de is solutzionis possibilis de s'enigma de sa nàscida de su “caudillo”: berirari o leggenda, s'acàpiu intra s'emigrau Juanne Piras e su agiumai omonimu fundarori de su Partido Justicialista acàttara una emblemàtiga proadura in sa bisera niedda de su protagonista de su ritu apotropaigu de su carnaxali barbaricinu.
 
S'assimìzzu impressionanti, acattau de sa Valenzuela,  intra sa bisera de linna de su mamuthone e sa faci de Perón est unu inditziu e imparis trasfiguratzioni de su presidenti argentinu, acantu a d'essi incarnatzioni de unu modernu Dioniso, suscitadori de galabera e de adduìda intra sa genti, triunfanti strocidori cun sua capacitadi sua de ammelai e tragai sa genti chi potàra s'antigu deu de s'estasi e de s'imbriaghera. Su fogu segretu de su Peronismu pòtara su poderi ambiguu de su meri de sa bide e de su binu, e su propiu arràbiu (si pòidi pensai a Penteo cun is Baccantis) po chini si oponìara a su cultu (de sa personalitadi): presidenti illuminau, modernizzatori de sa natzioni e sostenidori de sa classi operaia o dittadori populista, nemigu siguramenti de s'alta borghesia e de s'altas gerarchias ecclesiasticas, Perón est ancora oi una figura controversa e chistionara de sa storia de su Novexentu.
 
Su misteru de is originis suas – uffitzialmenti  fillu de Juana Sosa Toledo, de atesa genealogia tehuelche e de Mario Tomás Perón, de origini spagnola, scotzesa e italiana sarda – crèsciri s'incantu letterariu de su presidenti, e cun custu nu chi nun est stetiu soviu de teorias dissonantis ari traballau sa scritora argentina, scioperendi po su protagonista de su romanzu suu sa varianti barbaricina (tènnia cuara, nàarara sa mitza sarda, cun sa cancellatzioni de ìstigas e dogumentus de pati de is servitzius segretus). Juanne Piras duncas, emigrau a 17 annus cichendi scofa (Perón e totu spiegàra cumenti su sanguinau suu fìara sa deformatzioni de s'italianu "Pieroni", chi benìara de su babbu du su nonnoi chi fìara dotori "de una bidda accanta a Tàttari" chi fìara andau a Buenos Aires in su 1860), nasciu a Mamoiada ma custrintu a nai chi fìara argentinu po andai a s'Accademia Militari (gratzias a s'agiudu de su srogu chi fìara arriccu e chi arìa abigiau s'intelligentzia de su giovunu sardu).
 
Is fattus sigurus de Juanne acabanta in su Chubut, sa regioni de s'infantzia de Perón: a pustis a sa coja mamoiadina si fìara fuìu, e a custu puntu chi, coincidentzia o noa identitadi, is duas storias, de su sardu emigrau e de su presidenti pàrrinti cunvergiri (o si poni una assùa de s'artra). 'su chi apàrrara est contu, creatzioni fantastiga intra is suggestionis de su carnasciali cun sa Filonzana chi tènniri is filus de s'esistentzia, sa bisera de su mamuthone e s'impreu de s'Accabadora – ma Luisa Valenzuela chistionara puru de is indiginus (e duncas de sa  possibili origini tehuelche), intreverèndi su fadu de Perón e cussu de unu giovunu indio, pintendi Juana Sosa cumenti una mama universali. S'dentidadi de Juanne Piras/Juan Perón fìara giai stetia narràra de su giornalista Nino Tola in su 1951 e a pustis sa tesi est stetia pigàra torra de Peppino Canneddu, de mera studiosus e de Giovanni Maria Bellu, in "L'uomo che volle essere Perón".
 
S'enigma si sciòlliri in romanzu, ma sa castiàra feminili de Luisa Valenzuela arregòlliri in sa bisera sarda s'analogia intra Perón e su Dioniso/Mamuthone poita in is storias, beras o de paperi, sciri est pori, e diffitzili, grai e a bortas perigulosa est sa beridari.

 

Traduzione di Cesare Giombetti